ارزیابی مقایسه‌ای مکانی-زمانی پارامترهای کیفی آب و سلامت رودخانه زیارت با استفاده از تحلیل آماری و شاخص کیفی NSFWQI

بررسی تغییرات کیفیت آب رودخانه‌ها، از معیارهای مهم در بررسی سلامت حوضه آبخیز است. پایش کمی و کیفی منابع آب، نقش مهمی در مدیریت پایدار اکوسیستمی رودخانه‌ها دارد. در این راستا، در تحقیق حاضر به بررسی کیفیت آب رودخانه زیارت استان گلستان پس از نمونه‌برداری از 6 ایستگاه در طول رودخانه از آذر 1395 تا تیرماه 1396، با استفاده از شاخص NSFWQI پرداخته شد. همچنین جهت یافتن روابط بین متغیرهای فیزیکی و شیمیایی آب، از تحلیل همبستگی و تحلیل خوشه‌ای استفاده شد. نتایج بر اساس استانداردهای سازمان جهانی بهداشت و سازمان حفاظت محیط‌زیست آمریکا، مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در ایستگاه پایین‌دست به دلیل دریافت پساب از منابع مختلف، میزان BOD، Na، Ca و PO4 از دیگر ایستگاه‌های بالادست بیشتر بوده است. تجزیه‌وتحلیل‌های آماری در این پژوهش مبین آن است که بین برخی متغیرهای فیزیکی و شیمیایی رودخانه رابطه معنی‌دار و قوی وجود دارد. یافته‌های این پژوهش نشان داد که میانگین غلظت اکسیژن محلول، مجموع ذرات محلول، کلر، سدیم، فسفات و نیترات به ترتیب 4/5، 5/627، 02/110، 5/48 و 25/9 میلی‌گرم بر لیتر و میانگین غلظت هدایت الکتریکی 1028 میکروزیمنس بر سانتی‌متر است. مقایسه میزان شاخص NSFWQI در 6 ایستگاه رودخانه زیارت در ماه‌های مختلف بیانگر آن است که ایستگاه اول (تول بنه، بالادست) در اردیبهشت‌ماه با مقدار عددی 55، بالاترین و ایستگاه شش (پایین‌دست) در تیرماه با شاخص عددی 35، پایین‌ترین میزان را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین کیفیت آب بر اساس این شاخص در ایستگاه‌ بالادست، متوسط و در ایستگاه‌های میانی و پایین‌دست، بد است. تفسیر نتایج نشان داد که از ایستگاه بالادست به سمت ایستگاه‌های پایین‌دست رودخانه، بار آلودگی افزایش و کیفیت آب کاهش می‌یابد. از این‌رو به‌منظور مدیریت کیفی رودخانه مورد مطالعه، می‌بایست به کنترل انتشار بار آلودگی از منابع آلاینده نقطه‌ای و غیرنقطه‌ای تمرکز کرد. نتایج این تحقیق امکان تصمیم‌گیری در خصوص پایش و کنترل منابع آلوده‌کننده و اقدامات مناسب جهت بازطبیعی­سازی اکوسیستم آبی رودخانه را برای استفاده مؤثر از آن در مصارف مختلف فراهم می‌آورد. در پایان با توجه به نتایج حاصل از شاخص NSFWQI می‌توان گفت که این شاخص، کیفیت منابع آب را به سهولت و به طور قابل اعتمادی توصیف می‌نماید و استفاده از آن در راستای مدیریت منابع آب سایر رودخانه‌ها، مفید قلمداد می‌شود.